In 2017 won Marjolijn van Heemstra de BNG Bank Literatuurprijs: een oeuvreprijs voor Nederlandse auteurs onder de veertig met twee of meer prozawerken op hun naam. 2018 werd de schrijfster, theatermaker en dichteres genomineerd voor de Libris literatuurprijs voor En we noemen hem. Van Heemstra (1981) groeide op in Amsterdam en Capelle aan den IJssel. Ze studeerde Godsdienstwetenschappen in Amsterdam. 

In haar boek En we noemen hem onderzoekt Marjolijn van Heemstra de feiten achter een familiegeschiedenis; het verhaal van Bommenneef Frans van Heemstra, die een vermeend NSB’er op Sinterklaasavond in 1946 om het leven liet brengen door een bom te laten bezorgen verpakt als Sinterklaascadeau.

Het verhaal ging de geschiedenis in – althans die van de familie van Heemstra – als een heldenverhaal, een mythe, maar het verhaal heeft ook iets kluchtigs. In de overleveringen wordt er van 'bommetje' gesproken en sommigen zeiden dat bommenneef na de aanslag na Spanje verhuisde als een soort Sint Nicolaas in reverse. In hoeverre het imago van Frans van Heemstra strookt met de werkelijkheid onderzoekt de schrijfster in een met vaart en zorg geschreven roman.

Goed of fout

Bommenneef Frans heeft ergens op zijn sterfbed de wens uitgesproken om zijn naam door te laten leven in een kind van de volgende generatie. Marjolein erft op haar achttiende de gouden ring van haar verre neef en besluit dat, mocht ze ooit een zoon krijgen, ze hem naar deze oom zal vernoemen. Tijdens haar zwangerschap vormt dit voornemen de aanleiding van een steeds obsessiever onderzoek naar de details en vooral de aard van de bomaanslag die bommenneef vlak na de oorlog pleegde. 

Het heldenverhaal van oom Frans begint gaandeweg steeds meer rafelranden te vertonen. Was hij goed of was hij fout, en is het eigenlijk wel mogelijk om op die vraag in haar beperkte tijd tot de bevalling een antwoord te vinden? De hoofdstukken tellen af tot de geboorte van haar zoon en tot het vonnis, of haar zoon wel of niet de naam Frans zal dragen. 

Moeiteloze schrijfstijl

Marjolijn van Heemstra heeft een schijnbaar moeiteloze schrijfstijl. Je leest het boek in een ruk uit. Het onderzoek naar de bommenoom wisselt zich af met overpeinzingen en beschrijvingen over haar zwangerschap. Het ongemak van de geschiedenis lijkt in het boek samen te vallen met haar lijfelijke ervaring. Hoe meer twijfelachtige feiten er boven tafel komen, hoe ongemakkelijker de schrijfster zich voortbeweegt in haar zwangere lichaam, hoe hoger haar bloeddruk, hoe korter de tijd die overblijft om de geschiedenis te achterhalen. Het nieuwe leven haalt haar in.

Wanneer er zwangerschapsvergiftiging wordt geconstateerd en de zwangerschap gedwongen moet worden ingekort, komt de schrijfster in tijdnood. Als lezer voel je de druk, de noodzaak om op tijd de onderste steen boven te krijgen, maar zie je ook al van verre aankomen dat het uiteindelijk aan zal komen op de keuze van de schrijfster zelf; haar gehechtheid aan het heldenverhaal dat van generatie op generatie is overgeleverd wordt met piepen en knarsen in een ander licht geplaatst, een menselijker licht. In een van de laatste hoofdstukken spreekt ze haar pasgeboren zoon toe:

“Het spijt me dat je op een dag thuis zult komen met de vraag waarom er oorlog is en wie goed is en wie fout, en dat is dan alleen nog maar in het gunstigste geval, als je niet zelf verzeild raakt in het geweld dat wij nu vrezen, het spijt me zo dat jij op een dag misschien de afweging zult moeten maken die ik niet hoefde te maken, nog niet in elk geval, meebewegen of verzetten, het spijt me dat je zult leren dat niemand de eindstreep bereikt met volledig schone handen, dat dit een wereld is waarin we wat goed is relativeren omdat we te veel weten en te weinig durven hopen.”

Juryrapport

De jury van de Libris Literatuur Prijs prijst de schrijfster om haar met zorg gekozen woorden en beelden. "In deze roman staat elk woord op zijn plek," lezen we in het juryrapport; "Heemstra beschikt over een scherpe, analytische blik, waarmee ze niet alleen de geschiedenis en haar omgeving beziet, maar ook nietsontziend naar binnen blikt. En we noemen hem is een even levendige als diepzinnige roman over een gedreven zoektocht naar goed en fout. Tegelijkertijd is het een indringende beschrijving van intieme ervaringen als abortus en zwangerschap."